Heb ik last van lymfoedeem?

Oedeemfysiotherapie bij lymfoedeem

Heb je last van zwelling of vocht in je arm of been? Ervaar je daarbij ook een moe of zwaar gevoel? Misschien heb je daardoor ook pijnklachten of tintelingen. Of heeft de huisarts of specialist lymfoedeem vastgesteld en jou daarbij oedeemfysiotherapie aangeraden? De kans is groot dat je je nu afvraagt: hoe verder? In dit blog geeft onze oedeemfysiotherapeut daar antwoord op.

Wat is lymfoedeem?

Lymfoedeem is eigenlijk een opeenhoping van vocht in de weefsels. Dit kan ontstaan door een verstoorde balans tussen de aanvoer en afvoer van vocht. Maar waardoor ontstaat lymfoedeem eigenlijk? Voordat ik dit uit ga leggen, is het goed om te weten hoe ons lymfesysteem werkt.

Hoe werkt het lymfesysteem?

Naast je bloedvatenstelsel heb je nog een tweede vaatstelsel in je lichaam: het lymfestelsel. Waar je bloedvatenstelsel zowel een aanvoerende als een afvoerende functie heeft, is het lymfestelsel alleen een afvoerend systeem.

Het lymfestelsel loopt door het hele lichaam en bestaat uit lymfevaten en lymfeknopen (ook wel lymfeklieren genoemd). Het begint in de weefsels, waar vandaan weefselvocht (lymfe) met daarin opgeloste eiwitten en afvalstoffen (ook virussen en bacteriën) via lymfevaten wordt vervoert naar de lymfeklieren. Je lymfeklieren bevatten witte bloedcellen die bacteriën en virussen kunnen vernietigen. Lymfeklieren zitten met name in de hals, oksels en liezen. De afvalstoffen worden in de lymfeklieren direct vernietigd en daarna komt het lymfevocht weer in de bloedbaan terecht. Ons lymfesysteem werkt op deze manier als een soort filter in ons lichaam en zorgt ervoor dat het vochtgehalte van de weefsels in het lichaam in balans blijft.

Wat zijn de functies van ons lymfesysteem?

Je lymfestelsel heeft een aantal belangrijke functies.

  • Het verwijderen van afvalstoffen uit je lichaam.
  • Afweer tegen infecties.
  • Afvoeren van (overtollig) vocht uit het lichaam.

Wat als het lymfesysteem niet goed werkt?

Op het moment dat de lymfevaten niet goed in staat zijn om het vocht uit de weefsels af te voeren of wanneer er een verstoorde balans is tussen de aan- en afvoer van vocht, kan er lymfoedeem ontstaan. Dit kan verschillende oorzaken hebben.

  • Er wordt te veel lymfevocht aangemaakt in de weefsels.
  • De afvoer van vocht is belemmerd, omdat de lymfevaten en lymfeklieren niet goed (meer) werken of zelfs helemaal weg zijn.

Op basis van deze oorzaken, kunnen we twee verschillende soorten lymfoedeem onderscheiden: primair lymfoedeem en secundair lymfoedeem. Hieronder leg ik uit hoe beide vormen van lymfoedeem kunnen ontstaan.

Primair lymfoedeem

Primair lymfoedeem kan ontstaan als gevolg van een aangeboren afwijking in de aanleg van het lymfestelsel. Er kunnen bijvoorbeeld te weinig, te smalle of te brede lymfevaten zijn of er is een aandoening in de lymfeklieren. Meestal ontstaat het tussen het 18e en 35ste levensjaar, maar ook daarna kan het nog ontstaan. Primair lymfoedeem kan ook al direct na de geboorte ontstaan. Wanneer er in de loop van het leven hierdoor zwellingen ontstaan, komt dit meestal door een specifieke oorzaak. De oorzaken kunnen uiteenlopend zijn, van een verwonding of ontsteking tot een simpele muggenbeet. Primair lymfoedeem kan verschillende vormen aannemen, maar komt voornamelijk voor in de benen en voeten en kan uiteindelijk ook aan beide kanten aanwezig zijn. De meeste vormen van primair lymfoedeem zijn niet erfelijk, maar er kan wel aanleg in de familie bestaan.

Secundair lymfoedeem

Bij secundair lymfoedeem ontstaat er oedeem als gevolg van een beschadiging van het lymfestelsel. Door deze beschadiging kan het lymfevocht niet meer goed worden afgevoerd. Oorzaken van secundair lymfoedeem kunnen zijn:

  • Infecties (bijvoorbeeld wondroos of een infectie na een operatie).
  • Langdurig bestaan van spataderen.
  • Operatie.
  • Trombose.
  • Kanker of de behandeling daarvan (wanneer er bijvoorbeeld lymfeklieren zijn verwijderd).

Bij een secundair lymfoedeem ten gevolge van kanker zijn er vaak lymfeklieren verwijderd, bijvoorbeeld in de oksel of de lies. Ook kan er een beschadiging van het lymfestelsel optreden door bestralingen of littekens. In sommige situaties kan er lymfoedeem optreden door ingroei van een tumor of uitzaaiing, waardoor er afklemming van de lymfeafvoer ontstaat.

Heb jij een vraag over lymfoedeem en/of de behandeling daarvan, neem contact met ons op!

Houd jij vocht vast in armen en/of benen?

Klachten bij lymfoedeem

  • Een drukkend en gespannen gevoel.
  • Vermoeidheid en een zwaar gevoel.
  • Kriebels, prikkels (tintelingen) of lichte gevoelloosheid.
  • Zwelling.
  • Pijn.
  • Beperkingen in het dagelijkse functioneren.
  • Huidverkleuringen en andere huidveranderingen.
  • Verhoogde vatbaarheid voor huidirritaties en ontstekingen of infecties.

Hoe kan lymfoedeem worden vastgesteld?

Wanneer er sprake zou kunnen zijn van lymfoedeem, is het belangrijk dat er goed onderzoek wordt gedaan. Een eenvoudige manier om zelf (een toename van) oedeem te herkennen is om met je duim ongeveer 10 seconden een putje in de huid te drukken. Als het putje wat in de huid ontstaat niet meteen na het weghalen van de duim verdwijnt, duidt dat op oedeem. Als je denkt dat je oedeem hebt in je arm of been en er is daarvoor geen duidelijke oorzaak, ga dan eerst naar de huisarts. Bij een primair lymfoedeem is de huisarts meestal de eerste arts die wordt geraadpleegd en die kan doorverwijzen naar een dermatoloog. Bij secundair lymfoedeem kunnen dat verschillende artsen zijn, zoals de huisarts, de oncoloog of de chirurg. Het kan ook zijn dat een (oedeem/oncologie) fysiotherapeut lymfoedeem als eerst vermoedt.

De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de klachten de je hebt in combinatie met de medische voorgeschiedenis en soms ook de familiegeschiedenis (bij primair lymfoedeem). Aanvullend kunnen er nog een aantal testen en onderzoeken worden gedaan.

Behandeling van oedeemfysiotherapie bij lymfoedeem

Er zijn verschillende behandelmethoden die een oedeemfysiotherapeut kan toepassen bij lymfoedeem. De behandeling bestaat uit een combinatie van:

  • Manuele lymfedrainage: een zachte massagetechniek, waardoor de afvoer van oedeem bevorderd wordt.
  • Compressietherapie (zwachtelen/therapeutische kousen) of lymftaping: om ervoor te zorgen dat de ontstane situatie stabiel blijft.
  • Voorlichting en advies over leefregels en huidhygiëne.
  • Oefentherapie: door middel van oefeningen (spierpomp- en circulatieoefeningen en/of spierkrachttraining) wordt de afvoer van lymfevocht uit armen en benen bevorderd.
  • Zelfmanagement: een juiste omgang met het oedeem is erg belangrijk voor het beloop ervan want zelf kun je daar ook wat aan doen.

Wat kan ik zelf doen bij lymfoedeem?

Wanneer nog niet duidelijk is dat het om lymfoedeem gaat is het belangrijk dat er eerst goed onderzoek heeft plaatsgevonden en dat de oorzaak duidelijk is. Wanneer er bij jou lymfoedeem is vastgesteld volgen hieronder een aantal tips waarmee je er zelf voor kunt zorgen dat het oedeem onder controle blijft:

  1. Let op knellende kleding of sieraden, dit is namelijk niet bevorderlijk voor de afvoer van het lymfoedeem.
  2. Let op temperatuur, grote temperatuurverschillen kunnen een toename van het lymfevocht veroorzaken.
  3. Voorkom huidbeschadigingen, via wondjes kunnen bacteriën het lichaam binnendringen, waardoor ontstekingen kunnen ontstaan. Hierdoor kan het oedeem toenemen.
  4. Blijf in beweging. Als je je spieren te weinig gebruikt verminderd het spierpomp mechanisme en kan er een toename van oedeem ontstaan. Kies een activiteit die je leuk vind om te doen en blijf zo veel mogelijk normaal bewegen om onderbelasting te voorkomen.
  5. Bewegen is goed, maar voorkom overbelasting. Door overmatige inspanning, of te lang en te zwaar tillen kunnen er afvalstoffen in de spieren ontstaan. Om deze afvalstoffen weer af te kunnen voeren wordt er extra lymfevocht aangemaakt. Dus luister naar je lichaam!
Naomi van Els - Weerts

Praktijk Fysiotherapie Zeeland staat voor u klaar!

Wanneer je naar aanleiding van dit blog vragen hebt of heb je lymfoedeem en wil je kijken wat een oedeemfysiotherapeut voor jou kan betekenen, neem dan contact op met de praktijk. Naomi van Els – Weerts is gespecialiseerd in oedeemfysiotherapie. Wij zijn gevestigd in Zeeland en bieden ook fysiotherapie regio Volkel, Uden, Reek, Schaijk en Langenboom.